Opracowania

Rzeczpospolita za panowania Stanisława Augusta

• październik 1763 roku - śmierć Augusta III - na wieść o tym do Polski wkroczyły wojska rosyjskie, pod których osłoną Czartoryscy zawiązali konfederację i wezwali pomocy militarnej z Rosji, legalizując po fakcie interwencję rosyjską
• przeciwnicy Czartoryskich zbiegli z kraju za granicę

Reformy sejmu konwokacyjnego

• maj 1764 roku - sejm konwokacyjny - ukonstytuował się pod węzłem konfederacji, tzn. decyzje zapadały na nim większością głosów i nie można go było zerwać
• w tym czasie Rosja nadal uważała Polskę za sojusznika, toteż zgodziła się na reformy, aby wzmocnić sojusznika
• reformy sejmu konwokacyjnego:

- powołano dwie komisje skarbowe: koronną i litewską oraz komisję wojskową koronną (na sejmie koronacyjnym powołano również litewską), usprawniając w ten sposób administrację i ukrócając samowolę magnatów, głównie hetmanów

- sprawy wnoszone na sejm przez komisje skarbowe miały być rozstrzygane większością głosów

- zasadę głosowania większością wprowadzono na sejmikach elekcyjnych i deputackich

- zakazano posłom przysięgania na instrukcje sejmikowe

- zniesiono prywatne cła i myta wprowadzając w zamian cło generalne (w 1765 roku pod naciskiem króla Prus Fryderyka II musiano je znieść)

- zarządzono nową lustrację dóbr królewskich

- ujednolicono miary i wagi

• najbardziej niezadowolone z reform sejmu konwokacyjnego były Prusy
• kandydatem "Familii" na tron był stolnik litewski Stanisław Poniatowski (u źródeł jego kandydatury leżał romans, jaki miał z Katarzyną, późniejszą carycą Rosji, w latach 1755-58)
• 6 września 1764 roku - elekcja Stanisława Poniatowskiego pod patronatem wojsk rosyjskich - w czasie elekcji Poniatowski przybrał imię Stanisława Augusta
• listopad 1764 roku - koronacja Stanisława Augusta w Warszawie
• nowy król utworzył fachowy organ doradczy tzw. Gabinet Królewski oraz zaczął organizować na własny koszt polską służbę dyplomatyczną, dotychczas faktycznie nieistniejącą
• 1765 rok - Stanisław August, realizując jedną ze swych obietnic zawartych w pacta conventa, założył Szkołę Rycerską, czyli szkołę oficerską dla młodzieży szlacheckiej, którą kierował Adam Kazimierz Czartoryski - wychowankami Szkoły Rycerskiej byli m.in. Jakub Jasiński, Tadeusz Kościuszka, Karol Kniaziewicz, Julian Ursyn Niemcewicz i Józef Sowiński
• 1765 rok - z inicjatywy Stanisława Augusta Franciszek Bohomolec rozpoczął wydawanie "Monitora", czasopisma propagującego idee oświeceniowe, a przede wszystkim lansującego program reform

Sprawa dysydentów i konfederacja barska

• w Rzeczpospolitej istniały ograniczenia praw dysydentów:

- od 1668 roku odstępstwo od religii katolickiej uznawane było za przestępstwo apostazji i karane wygnaniem z kraju i konfiskatą majątku

- w drugiej połowie XVII wieku różnowiercy przestali zasiadać w senacie

- w początkach XVIII wieku odebrano innowiercom prawo piastowania urzędów

- od 1717 roku całkowicie zabroniono budowania nowych zborów protestanckich, a nabożeństwa innowiercze można było odbywać tylko w domach prywatnych

- w 1733 roku zabroniono dysydentom zasiadania w sejmie oraz Trybunałach Koronnym i Litewskim

• powyższe ograniczenia nie dotyczyły Prus Królewskich i Inflant, gdzie z kolei miały miejsce przypadki napaści na katolików (np. słynna sprawa tumultu toruńskiego z 1724 roku)
• w konsekwencji Rzeczpospolita w drugiej połowie XVIII wieku była krajem nietolerancyjnym, a napięcia między katolikami a innowiercami stanowiły dogodny pretekst dla państw ościennych do ingerencji w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej
• marzec 1767 roku - ambasador Rosji Nikołaj Repnin doprowadził do zawiązania dwóch konfederacji dysydenckich: koronnej w Toruniu i litewskiej w Słucku
• czerwiec 1767 roku - Repnin zachęcił katolików do zawiązania konfederacji w Radomiu
• tym sposobem Repnin ożywił wzajemne antagonizmy religijne szlachty i znacznie skomplikował sytuację wewnętrzną Rzeczpospolitej, a niechcący dał początek buntowi przeciw ingerencji Rosji w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej, co znalazło swój wyraz w późniejszej konfederacji barskiej
• 1767-68 - sejm - obradował on pod węzłem konfederacji
• Repnin chciał przeforsować na sejmie ustawy mające przyznać równouprawnienie dysydentom, co jednak spotkało się ze sprzeciwem konfederatów radomskich - dla spacyfikowania nastrojów Repnin kazał wywieźć z Polski przywódców konfederacji radomskiej: biskupa Kajetana Sołtyka, biskupa Józefa Andrzeja Załuskiego, hetmana Wacława Rzewuskiego i jego syna Seweryna (przebywali w Kałudze przez 5 lat) - sterroryzowany tym sposobem sejm zaakceptował wszystkie propozycje Repnina
• reformy sejmu:

- dopuszczono dysydentów do urzędów i godności, ale zaakcentowano panujący charakter religii katolickiej

- uchwalono prawa kardynalne, czyli niezmienne, do których zaliczono: wolną elekcję, liberum veto, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, wyłączność szlachty w sprawowaniu urzędów i posiadaniu dóbr ziemskich - pozostałe prawa, zwane materiami status (państwowymi), mogły zostać zmienione przez sejm

• konfederaci radomscy, zawiedzeni w swych nadziejach, postanowili walczyć dalej z królem i programem reform
• luty 1768 roku - konfederacja barska - w Barze na Podolu związała się konfederacja, która za cel postawiła sobie walkę zbrojną o wiarę i wolność przeciw królowi, reformom i Rosji - na jej czele stanęli Józef Pułaski i Michał Krasiński
• konfederaci barscy liczyli na poparcie Francji, Turcji i Prus
• do konfederatów barskich przyłączyły się chorągwie wojsk koronnych
• marzec 1768 roku - Stanisław August poprosił Rosję o pomoc wojskową przeciw konfederatom - "Familia" Czartoryskich uznała to za zdradę i opuściła króla
• maj 1768 roku - wybuchło powstanie ludności ukraińskiej w Humaniu - tzw. koliszczyzna, krwawo stłumiona
• październik 1768 roku - Turcja wypowiedziała wojnę Rosji
• luty 1769 roku - Austria zajęła starostwa spiskie
• październik 1769 roku - konfederaci barscy wyłonili organ centralny, Generalność
• październik 1770 roku - Generalność ogłosiła detronizację Stanisława Augusta
• listopad 1771 roku - nieudane porwanie króla Stanisława Augusta przez konfederatów - popsuło to konfederatom opinię w Europie

I rozbiór Polski

• działalność konfederatów barskich zmieniła stosunek carycy do Rzeczpospolitej, skłaniając ją ku projektom króla Prus Fryderyka II dokonania rozbioru
• 5 sierpnia 1772 roku - Austria, Prusy i Rosja podpisały traktat rozbiorowy
• 18 sierpnia 1772 roku - już po ogłoszeniu rozbiorów padła ostatnia twierdza konfederatów, Częstochowa
• wrzesień 1773 - kwiecień 1775 - sejm rozbiorowy w Warszawie
• marszałkiem sejmu został Adam Poniński, całkowicie podporządkowany carycy
• posłowie nowogrodzcy Tadeusz Rejtan i Samuel Korsak próbowali bez powodzenia nie dopuścić do rozpoczęcia obrad
• na sejmie rozbiorowym wyrażono formalną zgodę na rozbiór i podpisano traktaty z państwami rozbiorowymi, które szczegółowo regulowały granice
• Prusy uzyskały Pomorze Gdańskie (ale bez Gdańska), Warmię, część Wielkopolski i Kujaw
• Rosja uzyskała największy obszar, obejmujący część Białorusi
• Austria uzyskała część Małopolski, Wołynia i Podola, obszar najbardziej zaludniony
• inne reformy sejmu rozbiorowego w Warszawie:

- potwierdzono prawa kardynalne

- osłabiono pozycję króla odbierając mu prawo nominowania senatorów, ministrów i oficerów oraz nadawania starostw

- utworzono Komisję Edukacji Narodowej

- utworzono Radę Nieustającą

• lipiec 1773 roku - papież Klemens XIV skasował zakon jezuitów - dwór polski postanowił przekazać majątek jezuitów na cele oświaty i taka była geneza utworzenia Komisji Edukacji Narodowej (KEN)
• 14 października 1775 roku - utworzenie KEN - na jej czele stanął biskup wileński Ignacy Massalski
• 1775 rok - z inicjatywy Ignacego Potockiego KEN powołała Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które miało kierować pracami nad przygotowaniem nowych podręczników
• Rada Nieustająca - centralny organ wykonawczy, który miał przejąć część dotychczasowych uprawnień króla - był to pierwszy rząd w historii Polski
• Rada Nieustająca składała się z 5 departamentów: Interesów Cudzoziemskich, Policji, Skarbu Sprawiedliwości i Wojska
• członków Rady Nieustającej w liczbie 36 wyłaniał sejm spośród posłów i senatorów
• na czele Rady Nieustającej stał król, który wkrótce ją sobie podporządkował, chociaż w zamyśle instytucja ta miała ograniczyć władzę króla
• dla ogółu szlachty Rada Nieustająca była instytucją obcą, narzuconą przez zaborców i wyrażającą podległość Polski
• 1776 rok - zlikwidowano komisje wojskowe - uprawnienia komisji przejęła Rada Nieustająca

Sejm Wielki

• maj 1787 roku - zjazd w Kaniowie - Stanisław August zaproponował carycy Katarzynie II sojusz przeciw Turcji, oczekując w zamian zgody na reformy - projektowi sojuszu stanowczo sprzeciwiły się Prusy, wobec czego Katarzyna II mogła wycofać się z rozmów (caryca nie chciała tego sojuszu, więc szukała pretekstu, aby do niego nie doszło)

• sierpień 1787 roku - Turcja wypowiedziała wojnę Rosji
• luty 1788 rok - do wojny z Turcją przystąpiła Austria
• lipiec 1788 rok - Szwecja zaatakowała Rosję
• wojna z Turcją zaniepokoiła Wielka Brytanię, która nie chciała nadmiernego osłabienia Turcji, dlatego udzieliła swego poparcia Szwecji
• wspólna akcja Rosji i Austrii przeciw Turcji zaniepokoiła Prusy, toteż doszło do zbliżenia między Wielką Brytanią i Prusami
• 1788 rok - sojusz brytyjsko-pruski
• dla Prus, które stanęły przeciw Austrii i Rosji, korzystny mógł być sojusz z Rzeczpospolitą
• w takiej konfiguracji międzynarodowej zwołano w Polsce sejm
• październik 1788 roku - początek obrad Sejmu Czteroletniego - zaraz na początku obrad zawiązano konfederację
• marszałek sejmowej konfederacji koronnej: Stanisław Małachowski
• marszałek sejmowej konfederacji litewskiej: Kazimierz Nestor Sapieha
• stronnictwa sejmowe:

- królewskie (dworskie) - zwolennicy reform i sojuszu z Rosją, przywódca: prymas Michał Poniatowski

- patriotyczne - zwolennicy reform i sojuszu z Prusami, przywódcy: Ignacy i Stanisław Kostka Potoccy, Adam Kazimierz Czartoryski

- hetmańskie - przeciwnicy wszelkich reform, zwolennicy sojuszu z Rosją, przywódcy: Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski i Szczęsny Potocki

• październik 1788 roku - uchwalono powiększenie wojska (aukcja wojska) do 100 tysięcy
• listopad 1788 roku - zlikwidowano Departament Wojskowy Rady Nieustającej
• styczeń 1789 roku - zlikwidowano Radę Nieustającą
• marzec 1789 roku - obciążono szlachtę podatkiem dochodowym w wysokości 10% (tzw. "ofiara dziesiątego grosza") a duchowieństwo 20% podatkiem dochodowym
• 2 grudnia 1789 roku - "czarna procesja" - ubrani na czarno przedstawiciele większych miast królewskich z prezydentem Starej Warszawy Janem Dekertem w uroczystym pochodzie udali się do króla i innych dygnitarzy z postulatami praw politycznych
• inspiratorem "czarnej procesji" był ksiądz Hugo Kołłątaj
• Kuźnica Kołłątajowska - tak przeciwnicy Kołłątaja nazwali grupę działaczy skupioną wokół Kołłątaja, wśród których byli Franciszek Salezy Jezierski, Franciszek Ksawery Dmochowski i inni, a którzy działali na rzecz reform
• grudzień 1789 roku - król pruski Fryderyk Wilhelm II zaproponował oficjalnie Rzeczpospolitej sojusz, ale w zamian domagał się Gdańska i Torunia
• marzec 1790 roku - sojusz Rzeczpospolitej z Prusami
• lipiec 1790 roku - zawarte zostało porozumienie austriacko-pruskie - Austria zapowiedziała wycofanie się z wojny z Turcją, a zanik napięcia w stosunkach austriacko-pruskich oznaczał, że dla Prus Rzeczpospolita przestała być potrzebna jako sojusznik
• sierpień 1790 roku - pokonana Szwecja zawarła pokój z Rosją
• wrzesień 1790 roku - sejm polski uchwalił deklarację o niepodzielności ziem Rzeczypospolitej, co przekreślało nadzieje Prus na nabytki terytorialne - Prusy zaczęły więc szukać innej drogi uzyskania ziem polskich
• listopad 1790 roku - przeprowadzono kolejne wybory do sejmu, jednak w sejmie pozostali posłowie poprzedniej kadencji, co oznaczało, iż sejm obradował w podwójnym składzie
• grudzień 1790 roku - doszło do porozumienia między królem a stronnictwem patriotycznym
• 24 marca 1791 roku - ustawa o sejmikach
• 18 kwietnia 1791 roku - ustawa o miastach

Konstytucja 3-go maja

• 3 maja 1791 roku - w drodze skróconego postępowania Sejm Wielki uchwalił konstytucję, zwaną oficjalnie "Ustawa Rządowa" - zwolennicy konstytucji wykorzystali nieobecność w stolicy wielu posłów konserwatywnych, którzy nie wrócili jeszcze z przerwy wielkanocnej, choć mimo tego miały miejsce protesty, a poseł kaliski Jan Suchorzewski groził nawet, że zabije swego synka, by nie przyszło mu żyć w "niewoli"
• nazwa "Ustawa Rządowa" wynikała z ówczesnego rozumienia słowa "rząd", które znaczyło tyle co ustrój
• w skład "Ustawy Rządowej" weszły uchwalona 24 marca 1791 roku ustawa o sejmikach i uchwalona 18 kwietnia 1791 roku ustawa o miastach
• autorami konstytucji byli król Stanisław August Poniatowski i Ignacy Potocki, a ostatecznej redakcji dokonał Hugo Kołłątaj
• "Ustawa Rządowa" była pierwszą konstytucją na kontynencie europejskim i drugą w świecie
• religią panującą miał być katolicyzm i dla katolików zastrzeżono tron i stanowiska ministerialne, chociaż gwarantowano wolność wyznania
• utrzymano przywileje szlacheckie, ale tylko dla posesjonatów
• gołotę szlachecką pozbawiono prawa udziału w sejmikach ziemskich
• mieszczanie miast królewskich (na mocy ustawy z 18 kwietnia 1791 roku) uzyskali nietykalność osobistą, prawo nabywania dóbr ziemskich, prawo piastowania wielu urzędów cywilnych i wojskowych oraz obietnice nobilitacji
• chłopi zostali wzięci pod opiekę "prawa i Rządu Krajowego"
• zniesiono unię realną i scalono Koronę oraz Litwę
• stwierdzono, że wszelka władza bierze początek z woli narodu
• ustrój w świetle konstytucji to monarchia konstytucyjna
• wprowadzono monteskiuszowski trójpodział władzy
• władza ustawodawcza to dwuizbowy sejm: senat i izba poselska (koniec trzech stanów sejmujących) wybierane na dwa lata
• senat składać się miał z biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów w liczbie 132 pod przewodnictwem króla
• izba poselska miała się składać z 204 posłów wybieranych na sejmikach szlacheckich i 24 plenipotentów (pełnomocników) miast wybieranych przez mieszczan będących w posiadaniu posesji w miastach królewskich, którzy to plenipotenci mogli zabierać głos w sprawach miast, handlu i rzemiosła
• decyzje w sejmie miały zapadać większością głosów
• zniesiono liberum veto, konfederacje i sejmy konfederacyjne
• co 25 lat miał się zbierać sejm ekstraordynaryjny, który miał wyłączność na zmiany konstytucyjne
• władza wykonawcza: król i Straż Praw
• tron stał się dziedziczny na zasadzie primogenitury w linii męskiej w dynastii saskiej Wettinów
• król był zarówno głową państwa, jak i szefem rządu i to on, pod kontrolą sejmu, powoływał ministrów
• Straż Praw, która miała sprawować władzę pod kierunkiem króla, składała się z: prymasa, który kierował równocześnie Komisją Edukacji Narodowej, pięciu ministrów (policji, pieczęci, wojny, skarbu i spraw zagranicznych), dwóch sekretarzy oraz marszałka sejmu
• utworzono też cztery podporządkowane Straży Praw komisje: edukacji, policji, wojska i skarbu
• wszelkie rozporządzenia królewskie wymagały kontrasygnaty odpowiedniego ministra
• wprowadzono zasadę nieodpowiedzialności króla
• ministrowie byli odpowiedzialni przed sejmem

Konfederacja targowicka i II rozbiór Polski

• sierpień 1791 roku - Austria podpisała pokój z Turcją
• styczeń 1792 roku - Rosja podpisała pokój z Turcją w Jassach - zakończenie wojny z Turcją pozwoliło carycy Katarzynie II skupić się na sprawie polskiej - zdecydowała się przyjąć ofertę przeciwników reform
• kwiecień 1792 roku - za przyzwoleniem Katarzyny II Franciszek Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski i Szczęsny Potocki zawiązali konfederację w Petersburgu, którą z fałszywą datą 14 maja 1792 roku ogłoszono w Targowicy - powstała konfederacja targowicka, za którą stała 100-tysięczna armia rosyjska, która wkroczyła do Rzeczpospolitej
• 29 maja 1792 roku - sejm zawiesił swoje obrady ze względu na wojnę z Rosją
• czerwiec 1792 roku - książę Józef Poniatowski odniósł zwycięstwo pod Zieleńcami - zwycięstwo było niewielkie i miało raczej charakter propagandowy niż realny - z tej okazji Stanisław August ustanowił order "Virtuti militari"
• 18 lipca 1792 roku - zwycięstwo Tadeusza Kościuszki pod Dubienką
• te drobne sukcesy nie powstrzymały marszu armii rosyjskiej
• 23 lipca 1792 roku - Stanisław August przystąpił do konfederacji targowickiej i wydał rozkaz zaprzestania dalszych walk - król liczył, że tym sposobem uratuje chociaż część reform, a przede wszystkim uchroni Rzeczpospolitą przed kolejnym rozbiorem - pomylił się całkowicie w swoich rachubach
• kwiecień 1792 roku - rewolucyjna Francja wypowiedziała wojnę Austrii
• lipiec 1792 roku - Prusy przystąpiły do wojny z Francją, ale w zamian zaczęły się domagać jakichś nabytków terytorialnych, wobec czego Austria i Rosja zaakceptowały udział Prus w rozbiorze Polski
• styczeń 1793 roku - Prusy i Rosja podpisały w Petersburgu traktat rozbiorowy
• Prusy uzyskały Wielkopolskę, Kujawy, Gdańsk i Toruń oraz część Mazowsza
• Rosja uzyskała Ukrainę, Podole i część Wołynia (zabór rosyjski był większy niż terytorium pozostawione Rzeczpospolitej)
• w II rozbiorze nie uczestniczyła Austria
• czerwiec 1793 roku - sejm rozbiorowy w Grodnie - był to ostatni sejm Rzeczpospolitej - zatwierdził on II rozbiór, przywrócił Radę Nieustającą i zawarł traktat sojuszniczy z Rosją, który podporządkowywał Rzeczpospolitą Rosji

Insurekcja kościuszkowska i III rozbiór Polski

• po sejmie grodzieńskim powstawać zaczęły najpierw w Warszawie, a potem reszcie kraju organizacje spiskowe - wodzem powstania wyznaczono Tadeusza Kościuszkę, a wybuch powstania planowano na jesień 1794 roku
• do wcześniejszego wybuchu powstania doszło w związku z żądaniami rosyjskimi redukcji armii
• Rosjanie planowali wycofanie z Rzeczpospolitej części swojej armii, wobec czego ambasador rosyjski Osip Ingelström zażądał od Rady Nieustającej redukcji armii polskiej o połowę
• 12 marca 1794 roku - dowódca wielkopolskiej brygady kawalerii, Józef Madaliński odmówił redukcji armii i na czele 1200 żołnierzy wyruszył spod Ostrołęki w kierunku Krakowa - wydarzenie skłoniło to Kościuszkę do przyśpieszenia powstania
• 24 marca 1794 roku - w opuszczonym przez garnizon rosyjski Krakowie Kościuszko ogłosił akt insurekcji i mianował się Naczelnikiem Sił Zbrojnych Narodowych - za hasło insurekcji przyjęto słowa: "Wolność, Całość i Niepodległość"
• akt powstania nakazywał pobór rekruta chłopskiego (1 pieszy z 5 gospodarstw chłopskich, jeden konny z 50 gospodarstw chłopskich) - sformowano w ten sposób niewielki oddział, liczący łącznie z żołnierzami Madalińskiego około 4 tysięcy ludzi
• Kościuszko podjął decyzję o marszu na Warszawę
• 4 kwietnia 1794 roku - bitwa pod Racławicami - Kościuszko pokonał rosyjski korpus gen. Aleksandra Tormasowa - w bitwie tej szczególnie odznaczyli się chłopi, a wśród nich legendarny Wojciech Bartosz Głowacki - następnego dnia po bitwie Kościuszko przywdział sukmanę chłopską, w której przeszedł do legendy (zwyczaj z okresu wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych - dowódca po bitwie przywdziewał mundur tej formacji, która najbardziej się w niej wyróżniła)
• 17 kwietnia 1794 roku - wybuchło powstanie w Warszawie, na którego czele stanął szewc Jan Kiliński - oskarżanego o zdradę króla pozbawiono władzy, którą przejęła Rada Zastępcza Tymczasowa
• nocą z 22 na 23 kwietnia 1794 roku - spiskowcy wileńscy pod wodzą Jakuba Jasińskiego rozbroili garnizon rosyjski w Wilnie
• powstanie kościuszkowskie objęło największy obszar ze wszystkich polskich powstań narodowych, gdyż ogarnęło wszystkie zabory
• 7 maja 1794 roku - Kościuszko wydał tzw. uniwersał połaniecki - znosił on poddaństwo osobiste chłopów oraz sądownictwo patrymonialne, wprowadzając równocześnie instytucję dozorców, którzy mieli opiekować się chłopami i rozstrzygać w imieniu państwa spory między chłopami a ich panami, zmniejszał wysokość pańszczyzny, gwarantował chłopom nieusuwalność z ziemi o ile wypełniali świadczenia na rzecz dworu
• 8 maja 1794 roku - jakobini polscy stanęli na czele burzliwych manifestacji w Warszawie, których efektem było powieszenie następnego dnia kilku targowiczan - króla ledwie uratowano przed powieszeniem (skończyło się na powieszeniu portretu)
• przeciwny anarchii Kościuszko zarządził surowe represje - klub jakobinów w Warszawie przestał istnieć
• 10 maja 1794 roku - wojska pruskie przekroczyły granicę polską, udzielając pomocy wojskom rosyjskim w walce z powstaniem
• sierpień 1794 roku - wybuchło powstanie w Wielkopolsce
• 10 października 1794 roku - bitwa pod Maciejowicami - Kościuszko uderzył na korpus gen. Iwana Fersena i poniósł klęskę - ciężko ranny Kościuszko dostał się do niewoli rosyjskiej
• 12 października 1794 roku - nowym naczelnikiem powstania został Tomasz Wawrzecki
• 4 listopada 1794 roku - wojska rosyjskie dowodzone przez Iwana Suworowa zdobyły Pragę i dokonały tam rzezi ludności cywilnej - przerażone władze Warszawy poddały miasto
  tym razem inicjatywa rozbioru wyszła ze strony Austrii
• 1795 rok - III rozbiór Polski - Rzeczpospolita Polska znikła z map
• na polecenie Carycy Katarzyny II Stanisław August wyjechał do Grodna
• listopad 1795 roku - Stanisław August abdykował