Zjednoczenie Włoch
- ruch zmierzający do zjednoczenia Włoch w jedno państwo narodowe nazwano pod koniec XVIII wieku Risorgimento, czyli odrodzenie
- na początku XIX wieku Włochy stanowiły wyłącznie pojęcie geograficzne i były rozbite politycznie
- w okresie napoleońskim istniała Republika Włoska (od 1802 roku), przekształcona następnie w Królestwo Włoskie (1805 rok), ale obejmowało ono jedynie część północnych Włoch
- kongres wiedeński utrzymał rozbicie polityczne Włoch: do Austrii należały Lombardia i Wenecja, niepodległe były Królestwo Sardynii (zwane Piemontem), Królestwo Obojga Sycylii (powstało w efekcie połączenia w 1816 roku unią realną Królestwa Neapolu i Królestwa Sycylii), Państwo Kościelne, Wielkie Księstwo Toskanii, Księstwo Lukki (od 1847 do Toskanii), Parma i Modena
- w Toskanii i Modenie władzę sprawowały boczne linie Habsburgów
- we wszystkich państwach włoskich panował absolutyzm
- pierwszym oddolnym ruchem na rzecz zjednoczenia Włoch był karbonaryzm, podejmujący kilkakrotnie próby wywołania powstania w państwach włoskich w latach 20-tych XIX wieku, ale próby te zakończyły się porażką, a idee karbonariuszy poniosły klęskę
- od lat 30-tych XIX wieku miejsce karbonariuszy zajął zainicjowany przez Giuseppe Mazziniego (1805-1872) ruch "Młodych Włoch", dążący do zjednoczenia Włoch i utworzenia demokratycznej republiki, ale i jego działalność nie przyniosła politycznych rozstrzygnięć
- dla dalszego rozwoju ruchu zjednoczeniowego duże znaczenie miały wydarzenia Wiosny Ludów we Włoszech
- w latach 40-tych XIX wieku Włochy były widownią walki politycznej między konserwatystami a liberałami - liberałowie domagali się reform ustrojowych
- w latach 1847-48 Włochy dotknął ciężki kryzys gospodarczy, czego konsekwencjami były głód i drożyzna, co wywoływało dodatkowy ferment społeczny
- 1846 rok - zmarł papież Grzegorz XVI - nowym papieżem został Pius IX
- 1847 rok - Pius IX zniósł w Państwie Kościelnym cenzurę, powołał radę stanu, która miała być organem doradczym, a do której powołano również osoby świeckie, zgodził się na budowę kolei żelaznych i oświetlenie gazowe ulic
- posunięcia papieża zyskały mu popularność nie tylko we Włoszech, ale w całej Europie, choć wywołały równocześnie zaniepokojenie środowisk konserwatywnych - szczególnie zaniepokojony był metternichowski Wiedeń (w czasie Wiosny Ludów oskarżano nawet papieża, że ferment rewolucyjny w Europie jest jego winą)
- 12 stycznia 1848 roku - wybuchło powstanie w Palermo na Sycylii - nie był to jeszcze początek Wiosny Ludów, gdyż zainicjuje ją dopiero rewolucja lutowa we Francji
- 10 lutego 1848 roku - król Ferdynand II , władca Królestwa Obojga Sycylii, ogłosił konstytucję
- 17 lutego 1848 roku - konstytucja w Toskanii
- 4 marca 1848 roku - król Piemontu, Karol Albert, ogłosił konstytucję (tylko ta konstytucja przetrwała we Włoszech po 1849 roku, a następnie stała się konstytucją ogólnowłoską i przetrwała do 1925 roku)
- namiastkę konstytucji ogłosił w marcu 1848 roku także papież Pius IX
- 13 marca 1848 roku - wybuchła rewolucja w Wiedniu - wiadomości o tym wydarzeniu i o ustąpieniu Metternicha zachęciły Włochów do wystąpień
- 17 marca 1848 roku - pierwsze manifestacje i starcia z wojskiem austriackim w Wenecji - po kilku dniach wojska austriackie opuściły miasto, wobec czego proklamowano powstanie Republiki św. Marka
- 18 marca 1848 roku - początek manifestacji w Mediolanie, które szybko przekształciły się walki uliczne z Austriakami - także i tutaj Austriacy zdecydowali się wycofać - w konsekwencji także Lombardia uwolniła się spod panowania Austrii
- powstanie objęło również Parmę i Modenę
- 23 marca 1848 roku - król Sardynii, Karol Albert, wydał odezwę, w której oświadczył, że Bóg dał Włochom prawo decydowania o sobie i udzielił poparcia Lombardii i Wenecji, wypowiadając wojnę Austrii - tym samym Karol Albert stanął na czele ruchu ogólnowłoskiego przeciw Austrii
- do wojny z Austrią przystąpiły też Toskania, Królestwo Obojga Sycylii i papież
- 29 marca 1848 roku - w Rzymie, z inicjatywy Adama Mickiewicza, utworzono legion polski
- 29 kwietnia 1848 roku - Pius IX oświadczył, że jako głowa Kościoła nie może toczyć wojny i wycofał się z konfliktu
- 15 maja 1848 roku - wybuchło powstanie w Neapolu - Ferdynand II szybko je stłumił, ale zaniepokojony postępującą radykalizacją nastrojów wycofał się z wojny z Austrią
- 23-27 lipca 1848 roku - marszałek Radetzky zadał klęskę Karolowi Albertowi w bitwie pod Custozzą
- 9 sierpnia 1848 roku - zawarto rozejm w Mediolanie, na mocy którego Austria odzyskała Lombardię i Wenecję oraz przywrócono dawne rządy w Parmie i Modenie
- klęska pod Custozzą zradykalizowała nastroje, gdyż uznano, że monarchowie zawiedli w sprawie zjednoczenia
- 9 lutego 1849 roku - rzymskie zgromadzenie konstytucyjne uchwaliło zniesienie doczesnej władzy papieża i utworzenie republiki rzymskiej - władzę przejęli zatem demokraci, wśród których byli m.in. Giuseppe Mazzini i Giuseppe Garibaldi
- papież schronił się w Królestwie Obojga Sycylii i zwrócił się o pomoc wojskową do Austrii, Francji, Hiszpanii i Królestwa Obojga Sycylii
- 21 lutego 1849 roku - demokraci opanowali Toskanię, której władca schronił się w Królestwie Obojga Sycylii
- już od 15 lutego 1849 roku głównodowodzącym wojsk Sardynii był gen. Wojciech Chrzanowski
- 20 marca 1849 roku - wznowiono wojnę sardyńsko-austriacką
- 23 marca 1849 roku - klęska wojsk sardyńskich pod Novarą - Karol Albert abdykował na rzecz syna, Wiktora Emanuela II i następnego dnia wyjechał do Portugalii
- 3 lipca 1849 roku - Francuzi zdobyli Rzym - odtąd korpus francuski stacjonował w Rzymie i stał na straży świeckiej władzy papieża
- 6 sierpnia 1849 roku - pokój sardyńsko-austriacki w Mediolanie - Austriacy zażądali wysokiego odszkodowania, ale zrezygnowali z początkowych żądań zniesienia konstytucji i rezygnacji z trójkolorowej flagi ogólnowłoskiej
- od 1849 roku Królestwo Sardynii pod panowaniem dynastii sabaudzkiej stało się ośrodkiem Risorgimento i głównym rzecznikiem zjednoczenia Włoch
- królestwo Wiktora Emanuela II było w tym czasie jedynym państwem włoskim, w którym przestrzegano wolności prasy i zgromadzeń, obowiązywała równość wobec prawa, prawa wyborcze mieli wszyscy obywatele umiejący czytać i pisać
- 1852 rok - premierem Piemontu został Kamil Cavour
- Cavour był rzeczywistym twórcą programu zjednoczenia Włoch, choć jego głównym celem było wzmocnienie Królestwa Sardynii
- Cavour świadom był, że musi doprowadzić do sytuacji międzynarodowej na tyle korzystnej dla Włoch, iż możliwe będzie stawienie czoła Austrii, która była główną przeszkodą na drodze do zjednoczenia, a przy tym wiedział, że dla idei zjednoczenia pod przewodnictwem dynastii sabaudzkiej musi zjednać środowiska republikańskie, albo przynajmniej jakoś je zneutralizować, by nie sprzeciwiały się one realizacji tej idei
- Cavour uznał, że świetną okazją do zaistnienia na arenie międzynarodowej jest wojna krymska - od 1855 roku Sardynia uczestniczyła w wojnie
- w efekcie wojny krymskiej doszło do zbliżenia między Francją i Sardynią, a równocześnie, ze względu na swą postawę w czasie konfliktu, Austria była osamotniona politycznie (zawiodła swą postawą wszystkie państwa uczestniczące w konflikcie)
- styczeń 1858 roku - Włoch Feliks Orsini, fanatyczny zwolennik idei zjednoczenia Włoch, dokonał nieudanego zamachu na cesarza Napoleona III
- Napoleon III skorzystał z okazji, by zaangażować się w sprawę zjednoczenia Włoch - przekonał opinię publiczną, że sprawa włoska stanowi źródło niepokojów i należy ją rozwiązać, a za argument posłużyły listy Orsiniego, w których znalazło się stwierdzenie, że Francja i jej cesarz nie zaznają spokoju dopóki Włochy nie zdobędą niepodległości
- lipiec 1858 roku - Napoleon III zaprosił Cavoura na tajne spotkanie do uzdrowiska w Plombieres - ustalono tam, iż Francja poprze Wiktora Emanuela w ewentualnej wojnie z Austrią pod warunkiem, że to Austria pierwsza wypowie wojnę, a w zamian za pomoc Francja uzyska Niceę i Sabaudię
- zyskawszy sojusznika Piemont rozpoczął niemal jawne zbrojenia, co zaniepokoiło Austrię
- 12 kwietnia 1859 roku - rząd austriacki wystosował do rządu sardyńskiego ultimatum z żądaniem, by zaprzestano zbrojeń - Cavour je odrzucił, wobec czego Austria rozpoczęła wojnę
- Napoleon III wysłał na pomoc zaatakowanemu sojusznikowi wojska francuskie i to one zdecydowały o losach wojny
- 4 czerwca 1859 roku - bitwa pod Magentą - wojska sardyńskie i francuskie pokonały austriackie
- na wieść o tym zwycięstwie ludność Parmy, Modeny, Toskanii i części Państwa Kościelnego wystąpiła przeciwko swym władcom, domagając się przyłączenia tych ziem do Królestwa Sardynii
- 24 czerwca 1859 roku - bardzo krwawa bitwa pod Solferino (tragiczny widok pola bitwy skłonił Szwajcara, Henryka Dunanta do podjęcia starań, które doprowadziły do utworzenia Czerwonego Krzyża) - ponowna klęska Austrii
- 6 lipca 1859 roku - Napoleon III wystosował do cesarza Franciszka Józefa propozycję zawieszenia broni - chciał jak najszybciej zakończyć wojnę, gdyż bał się, iż sytuacja wymyka się spod kontroli, o czym świadczyły wydarzenia rewolucyjne w państwach środkowowłoskich
- 8 lipca 1859 roku - zawarto rozejm w Villafranca - Napoleon III otrzymał Lombardię, którą miał przekazać Wiktorowi Emanuelowi II, w Parmie, Modenie i Toskanii władzę mieli odzyskać dotychczasowi władcy, Austria zatrzymała Wenecję, a ponadto przewidywano powołanie konfederacji włoskiej pod przewodnictwem papieża
- Cavour, na znak sprzeciwu przeciw tak niekorzystnemu dla Sardynii porozumieniu, podał się do dymisji
- listopad 1859 roku - rokowania pokojowe w Zurychu - powtarzały one postanowienia zawarte wcześniej w Villafranca, jednak Sardynia nie podpisała punktów dotyczących restauracji władców środkowowłoskich i konfederacji włoskiej
- styczeń 1860 roku - Cavour ponownie został premierem
- w międzyczasie Napoleon III zmienił stanowisko w sprawie włoskiej i uznał prawo Sardynii do zjednoczenia Włoch
- marzec 1860 roku - w Parmie, Modenie, Toskanii i części Państwa Kościelnego przeprowadzono plebiscyty, w których tamtejsza ludność opowiedziała się za przyłączeniem do Sardynii - Wiktor Emanuel II ogłosił zatem ich przyłączenie, za co został ekskomunikowany przez papieża
- kwiecień 1860 roku - Napoleon III uzyskał od Królestwa Sardynii Sabaudię i Niceę - przeprowadzono tam stosowny plebiscyt pod kontrolą Francji
- maj 1860 roku - Giuseppe Garibaldi na czele 1200 ludzi (tzw. wyprawa tysiąca czerwonych koszul) wylądował na Sycylii, którą opanował w ciągu 2 tygodni, a następnie przedostał się przez Cieśninę Messyńską na półwysep i wkroczył do Neapolu - wojska burbońskie poddały się prawie bez walki
- 21 października 1860 roku - odbyły się plebiscyty na Sycylii i w Neapolu, które zdecydowały o przyłączeniu tych ziem do Sardynii
- 17 marca 1861 roku - Wiktor Emanuel II ogłosił się królem Włoch, tym samym powstało Królestwo Włoskie, którego stolicą został tymczasowo Turyn
- poza Królestwem Włoch pozostały Wenecja i Rzym
- lipiec 1866 roku - Włochy jako sojusznik Prus wzięły udział w wojnie z Austrią, jednak ponosiły same klęski, co sprawiło, że Prusy podpisały separatystyczny pokój
- październik 1866 roku - pokój austriacko-włoski w Wiedniu - Austria odstąpiła Wenecję Napoleonowi III i dopiero on przekazał ją Włochom
- wrzesień 1870 roku - korzystając z klęski Napoleona III w wojnie z Prusami i jego abdykacji, Włosi zajęli Rzym - papież Pius IX ogłosił się "więźniem Watykanu"
- lipiec 1871 roku - stolicę Włoch przeniesiono do Rzymu
Site copyrights© 2020 by Karol Ginter