Reformacja w Niemczech
- Marcin Luter (1483-1546) - syn chłopa, mnich augustianin, wykładowca i doktor teologii na uniwersytecie w Wittenberdze
- 31 października 1517 roku - Luter przybił do drzwi Kościoła w Wittenberdze 95 tez skierowanych przeciw odpustom - Luter skrytykował ideę sprzedaży odpustów, uznając za bluźnierstwo pogląd, że można kupić przebaczenie za grzechy
- pisma Lutra przeciw odpustom zostały wydane drukiem i rozpowszechnione - za przyczynę sukcesu reformacji uważa się właśnie wynalazek druku, gdyż dawał on większe możliwości upowszechniania głoszonych poglądów
- atak na odpusty doprowadził do sporu z papieżem (dochody z odpustów były częściowo przeznaczane na budowę Bazyliki Św. Piotra w Rzymie)
- 1520 rok - Luter opublikował trzy broszury, w których wyłożył podstawowe zasady rodzącego się luteranizmu (on sam uważał jedynie, iż wraca do pierwotnego chrześcijaństwa):
- uznał tylko dwa sakramenty: chrzest i komunię
- za podstawę wiary uznał Biblię, odrzucając tradycję kościelną
- uznał, że tylko i wyłącznie wiara decyduje o zbawieniu
- potępił władzę papieską w Kościele
- papież w odpowiedzi na postępowanie Lutra, który odważył się nawet spalić bullę papieską, ekskomunikował go
- cesarz Karol V przychylił się do stanowiska papieskiego i potępił nauki Lutra
- elektor saski Fryderyk Mądry, chcąc chronić Lutra, nakazał go pojmać i osadzić na zamku w Wartburgu
- ukrywający się w Wartburgu Luter zaczął tłumaczenie na język niemiecki Biblii - w konsekwencji stworzył niemiecki język literacki
- 1524-25 - wojna chłopska w południowych Niemczech - na czele buntu stał Tomasz Münzer - zbuntowani chłopi połączyli radykalizm religijny z wystąpieniem antyfeudalnym - bunt został krwawo stłumiony
- Luter potępił zbuntowanych chłopów
- powstanie chłopskie skłoniło Lutra do podporządkowania nowej organizacji kościelnej władzom świeckim, czyli stworzenia koncepcji Kościoła państwowego - koncepcja ta pozyskała luteranizmowi nowych zwolenników wśród władców świeckich, gdyż przejmowali oni w konsekwencji także cały majątek, który dotąd należał do Kościoła katolickiego
- 1529 rok - na sejmie Rzeszy w Spirze katolicy przeprowadzili uchwały zakazujące propagandy luterańskiej w krajach katolickich i gwarantujące utrzymanie luteranizmu w państwach luterańskich - przeciwko tym uchwałom zaprotestowali zwolennicy nauk Lutra, co dało początek określeniu "protestanci"
- 1530 rok - współpracownik Lutra, Filip Melanchton, sformułował w Augsburgu nowe wyznanie wiary, zwane wyznaniem augsburskim (stąd oficjalna nazwa Kościół Ewangelicko-Augsburski)
- luteranie odrzucili celibat (Luter poślubił byłą zakonnicę), kult świętych, relikwii i obrazów oraz domagali się komunii pod dwiema postaciami
- 1531 rok - protestanci utworzyli Ligę Szmalkaldzką, która miała reprezentować ich interesy
- reformacja luterańska rozszerzała się raczej jako zjawisko polityczne, niż religijne - przystępowali do niej książęta, aby zagarnąć majątki kościelne, oraz biskupi, aby sekularyzować swe posiadłości
- 1546-48 - I wojna religijna w Niemczech - wojna zakończyła się sukcesem cesarza i obozu katolickiego - przywódcy protestantów dostali się do niewoli
- opozycja protestancka nie chciała jednak do końca skapitulować i podporządkować cesarzowi w sprawach wiary, toteż zawarła tajne porozumienie z królem Francji Henrykiem II, na mocy którego miał on poprzeć walkę protestantów przeciw cesarzowi, w zamian za co obiecano mu biskupstwa Toul, Metz i Verdun
- 1552-55 - II wojna religijna w Niemczech - cesarz był tak zaskoczony wybuchem nowego konfliktu, że o mało nie poniósł klęski na samym początku wojny - wojna była porażką cesarza
- 1555 rok - pokój w Augsburgu - przyjęto zasadę tzw. recesu augsburskiego, wyrażającą się słowami cuius regio, eius religio (czyja władza, tego religia) - nie oznaczało to wprowadzenia wolności religijnej w Niemczech, a jedynie prawa do decydowania o kwestiach religijnych poszczególnym władcom niemieckim
- zasady pokoju augsburskiego dotyczyły wyłącznie katolików i luteran
- pokój augsburski w zasadzie utrwalił podział Niemiec na protestancką Północ i katolickie Południe
- przygnębiony klęską Karol V w 1556 roku abdykował - tron cesarski objął Ferdynand I, tron hiszpański objął Filip II (podział na dwie linie Habsburgów)