Opracowania

Rozwiązanie kwestii niemieckiej po II wojnie światowej i problem zjednoczenia Niemiec

• uchwała Europejskiej Komisji Doradczej z 12 września 1944 roku przewidywała podział Niemiec w granicach z 1937 roku na 3 strefy okupacyjne (radziecka, brytyjska i amerykańska)

• na konferencji w Jałcie w lutym 1945 roku postanowiono wydzielić francuską strefę okupacyjną z sektorów brytyjskiego i amerykańskiego, Niemcy miały ulec demilitaryzacji i denazyfikacji, miały zapłacić reparacje, postanowiono ukarać zbrodniarzy wojennych
• ostateczne decyzje w sprawie Niemiec zapadły na konferencji w Poczdamie (17 lipca - 2 sierpnia 1945 roku)

- władzę najwyższą w strefach okupacyjnych mieli sprawować naczelni dowódcy tych stref

- celem okupacji była całkowita demilitaryzacja Niemiec, denazyfikacja i demokratyzacja społeczeństwa, dekartelizacja gospodarki

- postanowiono nie powoływać centralnego rządu niemieckiego

- dowódcy 4 stref okupacyjnych, tworzący Sojuszniczą Radę Kontroli z siedzibą w Berlinie mieli koordynować działania mocarstw

- przewidywano, że w gospodarce główny nacisk położy się na rolnictwo i przemysł pokojowy produkujący na potrzeby wewnętrzne - stopa życiowa w Niemczech nie mogła przekroczyć stopy życiowej w krajach ościennych

- postanowiono podzielić niemiecką flotę wojenną oraz handlową między trzy wielkie mocarstwa

- postanowiono ścigać i sądzić zbrodniarzy wojennych

- ustalono sposób podziału reparacji, które miały być zaspokojone przez konfiskatę majątku niemieckiego - każde z mocarstw okupujących miało swe roszczenia uregulować w swej strefie okupacyjnej, jedynie ZSRR cześć odszkodowania miał uzyskać ze stref zachodnich - nie osiągnięto zgody co do kwestii, ile ma wynosić ogólna kwestia odszkodowań

- ZSRR zobowiązał się pokryć z własnej puli polskie roszczenia reparacyjne - roszczenia pozostałych państw uprawnionych do odszkodowań miały zostać zaspokojone z puli mocarstw zachodnich

- byłe obszary Niemiec na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, miały być przekazane pod zarząd Polski

- część Prus Wschodnich wraz z Królewcem miała być przyłączona do ZSRR

- ludność niemiecka z Czechosłowacji, Polski i Węgier miała być przesiedlona do Niemiec

- ostateczny kształt granic miał zostać ustalony w traktacie pokojowym

• poczdamskie postanowienia graniczne oznaczały zmniejszenie terytorium Niemiec w ich granicach z 1937 roku o 23%
• powołano do życia Międzynarodowy Trybunał Wojskowy - zebrał się on 18 października 1945 roku w Berlinie, a od 20 listopada 1945 roku do 1 października 1946 roku pracował w Norymberdze - spośród 22 oskarżonych 12 osób skazano na karę śmierci (wykonano 10 wyroków śmierci - Martina Bormana skazano zaocznie, Herman Göring popełnił samobójstwo)
• 22 grudnia 1947 roku - Saara została połączona z Francją unią celną, walutową i gospodarczą - uchwalona 15 grudnia 1947 roku konstytucja Saary usankcjonowała tę unifikację i przewidywał uniezależnienie polityczne od Niemiec
• jak się wkrótce okazało Sojusznicza Rada Kontroli nie potrafiła ani Niemcami administrować, ani przekazać administracji w ręce samych Niemców
• w 1947 roku Sojusznicza Rada Kontroli wydała ustawę w sprawie likwidacji państwa pruskiego
• 1 stycznia 1947 roku - amerykańska i brytyjska strefy okupacyjne zostały połączone tworząc Bizonię (Dwustrefę)
• czerwiec 1948 - maj 1949 roku - I kryzys berliński

• kwiecień 1949 roku - połączenie francuskiej strefy okupacyjnej z Bizonią, czyli utworzenie Tryzonii
• 8 maja 1949 roku - Rada Parlamentarna, której deputowani pochodzili z nominacji parlamentów krajowych trzech stref zachodnich, uchwaliła w Bonn projekt ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec - projekt został zatwierdzony przez trzech komendantów zachodnich stref okupacyjnych (zawiesili oni jedynie artykuły z których wynikało, że obowiązuje ona na terytorium Berlina) i ratyfikowany przez kraje niemieckie (z wyjątkiem Bawarii, gdzie odrzucono) - Ustawę Zasadniczą ogłoszono 23 maja 1949 roku

- władza ustawodawcza - parlament federalny: Bundestag i rada federalna: Bundesrat

- Bundestag wybierany jest na 4 lata w wyborach powszechnych

- Bundesrat to przedstawicielstwo landów; delegaci są powoływani i odwoływani przez rządy krajowe; jest organem niezależnym od kadencji parlamentu

- władza wykonawcza - rząd federalny złożony z kanclerza federalnego i ministrów

- kanclerza mianuje parlament na wniosek prezydenta

- ministrów powołuje prezydent na wniosek kanclerza

- rząd posiada inicjatywę ustawodawczą

- odpowiedzialność polityczną kanclerz ponosi przed parlamentem, a ministrowie przed kanclerzem

- głową państwa jest prezydent wybierany na 5 lat przez Zgromadzenie Federalne (Bundesversammlung - deputowani do Bundestagu i - w równej liczbie - deputowani do parlamentów krajowych - Landtagów, wybierani przez te parlamenty)

- RFN to dwuczłonowe państwo związkowe, składające się z federacji  i krajów federacji (obecnie - po zjednoczeniu - 16 krajów)

• pierwsze wybory do Bundestagu odbyły się w sierpniu 1949 roku i zostały wygrane przez CDU, czyli chrześcijańskich demokratów - pierwszym kanclerzem wybrano Konrada Adenauera (CDU) - urząd ten sprawował do 1963 roku
• 7 września 1949 roku - parlament proklamował powstanie Republiki Federalnej Niemiec (RFN). Składała się ona z 10 państw związkowych z prawem dokooptowania innych państw, jeśli o to poproszą. Pierwszym prezydentem RFN został liberał (FDP) Teodor Heuss (1884-1963)
• spośród kilku partii politycznych największymi wpływami cieszyły się w RFN: Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU); w Bawarii jej odpowiednikiem była Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CSU); Socjaldemokratyczna Partia Niemiec (SPD) i Wolna Partia Demokratyczna (FDP - liberałowie)
• 7 października 1949 roku - na terenie radzieckiej strefy okupacyjnej powstała Niemiecka Republika Demokratyczna, na której czele jako prezydent stanął Wilhelm Pieck, działacz przedwojennej KPD; ton życiu politycznemu nadawało SED, której pierwszym sekretarzem do 1971 roku był Walter Ulbricht
• faktycznie władza nadal należała do Komendantury wojennej ZSRR, która sprawowała ją poprzez Socjalistyczną Partię Jedności Niemiec (SED)
• Berlin Zachodni przekształcono w okno wystawowe bogatych krajów zachodnich dla ubogiej, radzieckiej Europy Wschodniej
• walka o Niemcy spowodowała, że kwestia niemiecka nabrała dużego znaczenia w polityce światowej - z jednej strony obawiano się odbudowy silnych i zjednoczonych Niemiec, a z drugiej oba obozy walczyły o pozyskanie Niemiec
• RFN została uznana przez państwa zachodnie, nie nawiązała natomiast stosunków z ZSRR i państwami demokracji ludowej - nie uznawała nowych granic zachodnich Czechosłowacji, Polski i ZSRR, zgłaszała roszczenia wobec tych państw twierdząc, że ludność niemiecka została przez nie bezprawnie usunięta i pozbawiona swojej ojczyzny, że w czasie jej usuwania życie straciło kilka milionów osób
• Czechosłowacja, Polska i ZSRR głosiły natomiast, że roszczenia i pretensje niemieckie nie są uzasadnione, że decyzje konferencji poczdamskiej mają ostateczny charakter - przypominano agresję hitlerowską i jej skutki
• między obu stronami występował stan napięcia i wzajemnych oskarżeń
• w krajach środkowo-wschodniej Europy obawiano się rewizjonizmu i rewanżyzmu niemieckiego - był to czynnik integrujący te państwa z ZSRR
• Stany Zjednoczone, zaangażowane silnie w innych regionach świata, w Europie postanowiły postawić na RFN - udzieliły RFN znacznych pożyczek i wsparcia politycznego - RFN uzyskała 1,3 mld dolarów bezzwrotnej pomocy z USA i 10 października 1949 roku weszła w skład OEEC
• wobec faktu, że nie doszło do konferencji pokojowej i podpisania układu pokojowego z Niemcami, 3 mocarstwa zachodnie jednostronnie oświadczyły 9 grudnia 1951 roku, iż stan wojny z Niemcami uznają za zakończony
• w końcu maja 1953 roku kierownictwo SED ogłosiło podwyższenie norm pracy o 10% - w efekcie w czerwcu 1953 roku w Berlinie rozpoczęły się demonstracje uliczne
• fala strajków objęła cały kraj - do żądań ekonomicznych dołączono polityczne - to tzw.  powstanie berlińskie zostało stłumione przez wojska radzieckie
• marzec 1955 roku - parlament zachodnioniemiecki zatwierdził udział Bundeswehry w NATO
• maj 1955 roku - weszły w życie układy paryskie, podpisane rok wcześniej przez USA, Wielką Brytanię, Kanadę, Belgię, Holandię, Luxemburg, Francję, Włochy i RFN - przyznawały one m.in. ograniczoną suwerenność RFN (mocarstwa zachodnie zachowały prawa i odpowiedzialność związaną z Berlinem i Niemcami jako całością oraz prawo do ochrony i bezpieczeństwa wojsk stacjonujących w RFN), zapowiadały utworzenie oraz integrację z NATO 12 dywizji zachodnioniemieckich, Zagłębie Saary uzyskało status europejski, który miał obowiązywać do ostatecznej regulacji pokojowej - warunkiem jego wejścia w życie było zaakceptowanie w plebiscycie przez mieszkańców Saary
• lipiec 1955 rok - Bundestag uchwalił ustawę o powszechnym obowiązku służby wojskowej - remilitaryzacja RFN stała się faktem
• 1 stycznia 1957 roku - Saara, po odrzuceniu w plebiscycie statusu europejskiego, wróciła do RFN
• 13 sierpnia 1961 roku - władze NRD, za zgodą innych państw socjalistycznych z ZSRR na czele, odgrodziły Berlin Zachodni ustanawiając w mieście swoją granicę państwową (mur berliński) - akcja ta spotkała się z ostrym protestem rządu RFN i innych rządów - tzw. II kryzys berliński; czekano na reakcję głównego gwaranta swobód politycznych Berlina Zachodniego, tj. USA, jednak Kennedy ograniczył się jedynie do werbalnego potępienia akcji NRD i moralnego wsparcia berlińczyków: w czasie pobytu w Berlinie demonstracyjnie przybył do Bramy Brandenburskiej i wygłosił przemówienie, w którym powiedział, że sam czuje się berlińczykiem - nie podjął jednak żadnej akcji wspierającej dążenia RFN do zjednoczenia Niemiec
• w 1969 roku do władzy doszła w RFN, po raz pierwszy w ich historii, koalicja SPD i FDP, a kanclerzem został Willy Brandt (SPD) - koalicja ta rządziła do 1982 roku (Brandt podał się do dymisji w 1974 roku)
• kanclerz Willy Brandt (1913-1992) podjął próby znormalizowania napiętych stosunków z NRD i całym blokiem państw socjalistycznych
• 19 marca 1970 roku - miało miejsce historyczne spotkanie kanclerza Brandta z premierem NRD W. Stophem w Erfurcie, a 21 maja 1970 roku w Kassel
• 12 sierpnia 1970 roku - w Moskwie kanclerz Brandt  i premier ZSRR Aleksiej Kosygin podpisali układ o wzajemnych stosunkach RFN z ZSRR, w którym rząd RFN zapewnił, iż uznaje granice powojenne w Europie i nie dąży do ich podważenia
• 7 grudnia 1970 roku - w Warszawie kanclerz Brandt i premier Józef Cyrankiewicz podpisali układ o podstawach normalizacji stosunków z Polską, w którym również zadeklarowano uznanie zachodniej granicy Polski, tj. granicy na Odrze i Nysie - oba państwa wzajemnie się uznały i nawiązały ze sobą stosunki dyplomatyczne - rozwijano współpracę gospodarczą
  rząd Brandta podjął też rozmowy z NRD, rezygnując z dotychczasowej polityki ignorowania faktu istnienia drugiego państwa niemieckiego
• w tej sytuacji w marcu 1971 roku doszło do 4-stronnej konferencji w sprawie Berlina Zachodniego i po kilku miesiącach trudnych rokowań doszło do porozumienia w sprawie określenia statusu Berlina Zachodniego - odpowiedni układ podpisano 3 września 1971 roku
• w ślad za tym 17 grudnia 1971 roku podpisano porozumienie w sprawie tranzytu przez NRD do Berlina Zachodniego - drażliwy i zapalny problem berliński został znormalizowany - potwierdzono władzę sojuszniczą nad tą częścią miasta oraz jej odrębność od RFN
• I sekretarzem KC SED od 3 maja 1971 roku był Erich Honecker (1912-1994)
• 21 grudnia 1972 roku - podpisano układ pomiędzy NRD i RFN o wzajemnym uznaniu się obu państw - dwa państwa niemieckie uznały się wzajemnie, potwierdziły swoje granice i nawiązały stosunki dyplomatyczne, zapowiedziano jednak, że stosunki pomiędzy obu państwami niemieckimi mają szczególny charakter
• 11 grudnia 1973 roku - RFN podpisała układ normalizacyjny z Czechosłowacją - RFN uznała, że układ monachijski z 1938 roku był nieważny od samego początku i wyrzekła się Sudetów
• 21 grudnia 1973 roku - w RFN ogłoszono komunikaty o nawiązaniu stosunków z Bułgarią i Węgrami - stosunki z Rumunią nawiązano już w 1967 roku, a z Jugosławią w 1968 roku - w ten sposób doszło do normalizacji stosunków w całej Europie Środkowo-Wschodniej
• Willy Brandt zyskał wielką popularność i uznanie - przyznano mu pokojową nagrodę Nobla
• w 1973 roku oba państwa niemieckie zostały przyjęte do ONZ
• pod względem gospodarczym NRD zajmowała wysoką pozycję w bloku radzieckim, ale stała znacznie gorzej od RFN - NRD należała do RWPG i Układu Warszawskiego, ale jednocześnie brała udział w wymianie handlowej EWG jako część Niemiec
• 1982 rok - kanclerzem RFN został Helmuth Kohl (CDU)
• październik 1989 roku - zmiana na stanowisku przewodniczącego Rady Państwa NRD - odszedł Erich Honecker, zastąpił go Egon Krenz
• 9 listopada 1989 roku - zniesienie wszelkich ograniczeń w ruchu osobowym oraz otwarcie granic między dwoma państwami niemieckimi - upadek muru berlińskiego
• 28 listopada 1989 roku - Kohl przedstawił w Bundestagu 10-punktowy plan pomocy dla NRD we wprowadzaniu systemu rynkowego, a docelowo zapowiadał federację
• 7 grudnia 1989 roku - początek obrad  NRD-owskiego "okrągłego stołu", które doprowadziły do wyznaczenia terminu wolnych wyborów na marzec 1990 roku
• grudzień 1989 roku - Rada NATO zaakceptowała samostanowienie narodu niemieckiego - Moskwa nadal była jednak przeciwna szybkiemu zjednoczeniu
• luty 1990 roku - zgoda ministrów spraw zagranicznych 4 mocarstw na zjednoczenie Niemiec (konferencja w Ottawie)
• marzec 1990 roku - wybory do wschodnioniemieckiego parlamentu wygrało ugrupowanie uformowane przez Helmutha Kohla
• kwiecień 1990 roku - państwa Wspólnoty Europejskiej na szczycie w Dublinie opowiedziały się za zjednoczonymi Niemcami
• maj-październik 1990 roku - "Konferencja 2+4" - odbyły się 4 rundy spotkań czterech mocarstw: Francji, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i ZSRR oraz obu państw niemieckich dotyczących kwestii granic, problemów polityczno-wojskowych, uregulowania prawnomiędzynarodowe spraw Niemiec oraz kwestii anulowania praw i obowiązków czterech mocarstw wobec Niemiec

- NRD miało przystąpić do RFN i przyjąć Ustawę Zasadniczą RFN oraz prawo Wspólnot Europejskich

- mocarstwa zrzekły się praw i odpowiedzialności za Niemcy i Berlin jako całość

- Niemcy uzyskały pełną suwerenność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych

• 1 lipca 1990 roku - weszła w życie unia gospodarcza RFN i NRD
• 16 lipca 1990 roku - spotkanie Kohla i Gorbaczowa w Żeleznowodzku - ustalono wstępnie, że zjednoczone Niemcy pozostaną w NATO, wojska radzieckie opuszczą terytorium niemieckie w ciągu 3-4 lat, armia niemiecka zostanie ograniczona do 370 tys. żołnierzy, a Niemcy wyrzekną się posiadania broni atomowej, biologicznej i chemicznej
• 23 sierpnia 1990 roku - parlament wschodnioniemiecki przyjął ustawę o wstąpieniu NRD do RFN
• na ostatniej rundzie rokowań we wrześniu 1990 roku w Moskwie potwierdzono, że Niemcy uzyskają suwerenność państwową, będą mogły posiadać armię i należeć do NATO, a wojska radzieckie zostaną wycofane z terytorium Niemiec do 1994 roku - akt końcowy konferencji podpisano 12 września 1990 roku
• 3 października 1990 roku - zjednoczenie Niemiec - praktycznie było to wchłonięcie NRD przez RFN
• 14 listopada 1990 roku - podpisano traktat między zjednoczonymi Niemcami i Polską, potwierdzający granicę na Odrze i Nysie
• 2 grudnia 1990 roku - odbyły się pierwsze wybory parlamentarne do Bundestagu w zjednoczonych Niemczech