Powstanie w Galicji w 1846 roku

• od początku lat 40-tych prowadzono przygotowania powstańcze - spiskowcy, w porozumieniu z Towarzystwem Demokratycznym Polskim ustalili datę powstania we wszystkich trzech zaborach na zapusty (koniec karnawału) tj. na noc z 21 na 22 lutego 1846 roku
• w połowie lutego 1846 roku aresztowano czołowych działaczy spiskowych z Ludwikiem Mierosławskim na czele - aresztowania objęły Wielkopolskę i Galicję Wschodnią - w okręgu krakowskim i w sąsiedniej Galicji Zachodniej nie zarządzono aresztowań, przygotowanie powstania w Królestwie Polskim było natomiast czystą iluzją
• spiskowcy z okolic Tarnowa podjęli decyzję o wybuchu powstania 18 lutego - małe oddziały powstańcze zbroiły się po dworach, jednak zaplanowany atak na Tarnów okazał się całkowitym fiaskiem
• tymczasem chłopi w tarnowskim uwierzyli propagandzie urzędników cesarskich, że uzyskają wolność, jeżeli okażą się wierni cesarzowi, zaczęli zatem rozbrajać powstańców i zbitych, poranionych oddwać w ręce austriackie - za dostarczonych w więzach powstańców miejscowy starosta Joseph Breinl płacił od 5 do 10 złotych reńskich na głowę
• ponadto w tarnowskim szerzyły się pogłoski wśród chłopów, że panowie w czasie powstania będą mordować chłopów
• był to początek ruchu chłopskiego zwanego rabacją
• na czoło ruchu chłopskiego wysunął się Jakub Szela, gospodarz ze wsi Smarzowo - już wcześniej stawiał on czoło dworowi, za co był chłostany i więziony

• chłop pańszczyźniany pracował "od skowronka do żaby", czyli od wschodu do zachodu słońca, za folgowanie w pracy wyliczano mu rózgi buczynowym prętem - prawo chłosty rząd austriacki zniósł dopiero po rabacji
• ucisk chłopów w Galicji przybierał postaci wręcz karykaturalne: Michał Sokół z Głobikowej wszedł na pańskie pokoje nie zdjąwszy kaszkietu - za karę przywiązano go do jodły i rozpalono pod nim ognisko, aż mu "brzucho pękło"; w Pustkowie we dworze z rozkazu hrabiego chłopi młócili zimą boso groch, aby butami nie gnieść grochu
• chłop galicyjski dzielił znany sobie świat na dobrotliwego "cysorza" z urzędnikami, na uciskających go "Poloków", czyli szlachtę i część księży, na Żydów, mieszczan oraz "tutejszych", czyli chłopów - żaden "Polok" nie był mu sojusznikiem
• ogółem w Galicji pogromowi uległo 470 dworów - w tarnowskim prawie 90% rezydencji szlacheckich
• w efekcie rabacji zginęło około tysiąca osób, w tym 200 właścicieli dóbr i dzierżawców - podobno ulubioną metodą uśmiercania było rozciągnięcie szlachcica na ziemi i młócenie go cepami
• w Siedliskach ksiądz proboszcz Jurczak zostawił osobiste wspomnienie pewnej fatalnej nocy - chłopi, po rabunku we dworze, wpadli do kościoła, proboszcz wystawił puszkę z Najświętszym Sakramentem i zaintonował litanię. Chłopi z kosami poklękali i zaczęli śpiewać "Święty Boże". Gdy proboszcz skończył i odchodził od ołtarza, zarzucili mu postronek na szyję, chcąc go powiesić. Darowali mu życie po usłyszeniu uwagi jednej z kobiet, że jeśli księdza zabiją, nie będzie komu odprawiać nabożeństw, bo biskup nieprędko nowego przyśle.
• Szela sam podobno nie mordował, lecz dyrygował - Austriacy docenili jego odwagę, upór i autorytet wśród chłopstwa - po zakończeniu rabacji policja przeniosła Jakuba Szelę z jego rodowej wsi Smarżowa do Tarnowa, gdzie odznaczono go austriackim medalem zasługi ze wstęgą, osadzono w luksusowym areszcie domowym, po czym przesiedlono pod eskortą na Bukowinę, przy dzisiejszej granicy ukraińsko-rumuńskiej, a resztę chłopów zmuszono do powrotu do pańszczyzny
• powstanie chłopskie było nie tylko krwawym aktem zemsty, ale także próbą rozprawy z ustrojem feudalnym - faktycznie stało się narzędziem cesarskiej biurokracji i przyczyniło się do upadku powstania krakowskiego
• rabacja osłabiła pozycję rewolucyjnych demokratów pokładających wiarę w ludzie
• noc z 20 na 21 lutego 1846 roku - powstańcy zaczęli ostrzeliwać Austriaków w Krakowie - Austriacy opuścili miasto
• w Krakowie utworzono Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej - wydał on "Manifest do Narodu Polskiego", w którym obok apelu o powszechny udział w walce zapowiedziano likwidację wszelkich przywilejów oraz obiecano uwłaszczenie chłopów
• 24 lutego 1846 roku - Jan Tyssowski, jeden z członków rządu objął władzę dyktatorską - Edward Dembowski objął urząd sekretarza dyktatora
• 27 lutego 1846 roku - Dembowski ruszył na czele procesji z Krakowa, bez broni i z chorągwiami kościelnymi, z myślą przekonania chłopów o słuszności sprawy rewolucyjnej - na drodze stanęła piechota austriacka - Dembowski padł od pierwszej salwy
• 2 marca 1846 roku - Tyssowski złożył władzę i opuścił kraj
• głównym politycznym następstwem powstania krakowskiego była likwidacja Wolnego Miasta Krakowa - 16 listopada 1846 roku ogłoszono inkorporację miasta i obwodu krakowskiego do Austrii